Is boter lactosevrij en is boter low FODMAP?
Een opmerking die ik heel vaak krijg, is: “Waarom gebruik je boter in je recepten? Dat is toch niet low FODMAP of geschikt bij een lactose-intolerantie?” of “Is boter lactosevrij? Nee toch??”. Het klopt dat boter niet geheel lactosevrij is, maar dat betekent niet dat je het niet kunt eten als je een lactose-intolerantie hebt. In deze blog zal ik uitleggen hoe het zit met boter, lactose-intolerantie en het FODMAP dieet.
Is boter lactosevrij?
Om te begrijpen waarom boter meestal prima gebruikt kan worden in een lactosevrij dieet, moeten we eerst begrijpen hoe boter gemaakt wordt. Boter wordt gemaakt door room te scheiden van volle melk en die room wordt opgeklopt tot het dik is. De overige vloeistof (karnemelk) wordt eruit gehaald en wat overblijft is grotendeels vet, zo’n 80%. De overige 20% is bijna geheel water. Verder bevat boter amper koolhydraten of eiwitten (Bron: Friesland Campina Institute).
Als je kijkt naar de voedingswaarden van een pakje boter zie je dat boter per 100 gram 82 gram vet, 1 gram koolhydraten en 0.6 gram eiwitten bevat. Lactose is een suiker (melksuiker) en valt daarom onder de koolhydraten. 100 gram boter bevat dus maar maximaal 1 gram lactose en daarom is boter heel laag in lactose.
(Bron: Albert Heijn)
Daarnaast moet je je afvragen hoe vaak het voorkomt dat je 100 gram boter in een keer eet. Behalve als je besluit om in een keer 6 brownies tegelijk op te eten, zal dit niet vaak gebeuren. Meestal is de hoeveelheid boter per portie in een gerecht of op je brood misschien maximaal een eetlepel, of twee als je echt flink losgaat. De hoeveelheid lactose die je per portie binnenkrijgt is dus al helemaal verwaarloosbaar.
De hoeveelheid lactose die mensen met een lactose-intolerantie kunnen verdragen, verschilt per persoon. Voor de meeste mensen met een lactose-intolerantie zal dat kleine beetje lactose in boter geen probleem zijn en zij kunnen boter daarom ook zonder problemen eten. Voor een kleine groep mensen met een lactose-intolerantie is zelfs een hele kleine hoeveelheid lactose al teveel en kan boter wel klachten geven. Wanneer je een koemelkallergie of koemelk intolerantie hebt, is het ook een ander verhaal. Dan moet je alle producten die van koemelk gemaakt zijn vermijden.
Het korte antwoord op de vraag “Is boter lactosevrij” is dus: nee, boter is niet lactosevrij, maar bevat een heel klein beetje lactose. Deze hoeveelheid lactose is echter zo klein, dat boter door de meeste mensen met een lactose-intolerantie goed wordt verdragen.
Is boter low FODMAP?
Een andere vraag die ik heel vaak krijg is of boter low FODMAP is. Eigenlijk heb ik het antwoord daarop inmiddels ook al gegeven. De FODMAP in melkproducten is lactose. De “D” in FODMAP staat voor Disaccharide. Disaccharides zijn suikers die uit twee met elkaar verbonden monosacchariden bestaan. Lactose, ofwel melksuiker, is zo’n suiker. Melkproducten krijgen de stempel low FODMAP als ze laag genoeg in lactose zijn, zodat ze bij de meeste mensen met een lactose-intolerantie geen klachten zullen geven. Monash University gaat hierbij uit van een drempel van 1 gram lactose of minder per portie (Bron: A little bit yummy). Om die reden is boter low FODMAP bevonden.
Tenslotte is het nog belangrijk om te zeggen dat het feit dat Monash University een drempel van 1 gram lactose of minder per portie aanhoudt, niet betekent dat jouw drempel ook 1 gram lactose per portie is. Er zijn mensen met een lactose-intolerantie die tot 15 gram lactose per dag verdragen. Het kan dus zijn dat er in de Monash FODMAP app staat dat mozzarella low FODMAP is tot 60 gram, maar dat jij gemakkelijk 100 gram kunt verdragen. Het kan ook zijn dat je heel erg intolerant voor lactose bent en dat 1 gram lactose al te veel is. Het is daarom belangrijk dat je voor jezelf test hoeveel lactose jij kunt verdragen, want misschien is dat wel een stuk meer dan je denkt.
Ik hoop dat ik hiermee duidelijk heb gemaakt waarom ik in mijn lactose-arme en low FODMAP recepten soms boter gebruik. Ik maak low FODMAP en lactose-arme recepten voor mensen met een lactose-intolerantie. Dat betekent dat mijn recepten laag in lactose moeten zijn, maar dat ze niet geheel vrij van lactose hoeven te zijn.
10 reacties
Beste Karlijn, ik begrijp je redenering, maar het is toch vrij vervelend om iedere keer als je denkt ‘lactose-vrij recept’ erachter te komen dat er wel degelijk lactose in zit.
Hetzelfde geldt voor low-fodmap proteinen, die lijst staat vol met laag lactosezuivel Blijft weinig van over als je echt geen lactose kunt verdragen.
Groetjes,
Ana.
Hi Ana,
Ik kan me voorstellen dat dat vervelend is. Het is echter zo dat de meeste mensen met een lactose intolerantie wel een beetje lactose kunnen verdragen. Dat is waar ik in mijn recepten vanuit ga en ook waar het FODMAP dieet vanuit gaat. Omdat mijn blog op het FODMAP dieet focust, hou ik die richtlijnen ook aan. Anders zou het een heel onduidelijk gebeuren worden.
Omdat de recepten geschikt zijn voor mensen met een lactose-intolerantie heb ik ze voor nu altijd lactosevrij genoemd, ook omdat dat op de meeste plekken zo gedaan werd. Ik ben er inmiddels mee bezig om dit aan te passen naar lactose-arm, wanneer een recept een kleine hoeveelheid lactose bevat. Zo hoop ik dat het allemaal wat duidelijker wordt!
Wat de low FODMAP proteinen betreft. Ik weet niet zeker of je hierbij doelt op mijn lijst met low FODMAP eiwitbronnen? In die lijst heb ik een paar lactosevrije zuivelproducten genoemd, omdat dit geschikte eiwitbronnen zijn voor het low FODMAP dieet. Er staan echter ook een heleboel vegan eiwitbronnen ook, die ook melkvrij zijn. Dus ook zonder lactosevrije zuivel blijven er nog flink wat eiwitbronnen over: https://www.karlijnskitchen.com/nl/low-fodmap-vegetarische-eiwitbronnen/
Hopelijk verduidelijkt dit nog iets meer waarom ik deze keuzes maak op mijn blog!
Als je lactose niet verdraagd, kan je het geel makkelijk vervangen door blue band 100% plantaardig. Geeft zelfde bak resultaat als gewone boter.
Beste Karlijn, mijn dochters hebben beide een lactose-intolerantie en verdragen zelfs gewone boter niet. Een heel klein ietsiepietsietje boter zou misschien wel kunnen, maar als ze dat een paar keer op een dag zouden denken (dat nootje boter bij het vlees, een klein plakje cake met boter, een muffin met botercrème die amper lactose bevat – dat is voldoende voor een hele dag miserie (of langer). En lactasepilletjes kunnen, bij een speciale maaltijd, een beetje helpen om de winderigheid te beperken, maar geven nadien een volgens hen typische ‘lactose-hoofdpijn’. Dus gebruik ik toch maar lactosevrije roomboter, of geklaarde boter, of een plantaardige vetstof waar dat kan. Artikels zoals dit laten mensen geloven dat het allemaal zo erg niet is om een beetje boter te gebruiken, en dat ze dit gerust kunnen voorschotelen aan iemand die geen lactose verdraagt. Als mijn dochters zoiets eten omdat het veilig wordt genoemd, krijgen ze echter wel degelijk last… Dus toch best even informeren als je bezoek krijgt voor wie lactose een probleem kan zijn.
Hoi Claudia, goede toevoeging. Ik begrijp zeker dat dit niet voor iedereen geldt, dat geef ik in het artikel ook duidelijk aan. Het is echter zo dat het grootste deel van de mensen met een lactose-intolerantie wel wat lactose kan verdragen en omdat boter zo weinig lactose bevat, zal het voor die groep mensen een optie zijn om het te gebruiken. Hoeveel lactose iemand met een lactose-intolerantie verdraagt is een kwestie van testen. Dat wordt ook altijd door de dokter en diëtist aangegeven wanneer er bij iemand een lactose-intolerantie wordt vastgesteld. En ook dat geef ik duidelijk aan in de tekst.
Uit jouw reactie komt het op mij over alsof ik dit helemaal niet benoemd heb en mensen aanraad om massaal boter te gaan eten, terwijl ik juist mijn best heb gedaan om de informatie heel genuanceerd weer te geven. Intoleranties blijven heel persoonlijk en ik kan daarom alleen maar aangeven wat er geldt voor de meerderheid van de mensen.
En lactosevrij kan je alleen gebruiken wanneer je recept geen lactose bevat. Je zou, als je dat wil, van lactose-arme recepten kunnen spreken. Mar lactose-arm is voor mijn dochters niet oké.
Dat klopt. Ik ben er ook mee bezig om de term lactose-arm te verwerken in de recepten waarin kleine hoeveelheden lactose worden gebruikt.
Erg nuttig, dankjewel voor de uitleg!
Nuttige uitleg over de roomboter en lactose. Dank je, ik eet het nu vaker op mijn brood en in recepten.
Graag gedaan!